Hoe de Wtp de identiteit van Nederland verandert

Dit paper is een uitwerking van de speech van Yves Stevens op het Pensioen & Wetenschap Jaarcongres 2023. Yves Stevens is professor sociaal recht aan de Universiteit van Leuven en lid van Netspar’s Scientific Council. In zijn keynote besprak hij het buitenlands perspectief op de Wet toekomst pensioenen (Wtp) en welke verschuivingen de wet teweegbrengt in de Nederlandse pensioenidentiteit. Deze verschuiving wordt toegelicht aan de hand van vijf elementen:

• Premieregelingen: De overgang naar pensioenregelingen maakt het pensioen persoonlijker, met elk individu dat een eigen pensioenvermogen opbouwt.
• Kapitaalsuitkeringen: De discussie over opname van een lumpsum in plaats van alleen levenslange uitkeringen verandert het pensioenconcept, waardoor het meer als persoonlijk eigendom wordt beschouwd.
• Arbeidsvorm neutraal: De herziening van de fiscaliteit van de derde pijler wijst op een verschuiving naar individuelere verzekeringen, waarbij de private markt meer invloed kan krijgen dan sociale partners.
• Invaren: De complexe operatie van invaren, waarbij de waarde van bestaande pensioenaanspraken wordt overgebracht naar een nieuw contract, toont een verschuiving naar eigen vermogen en eigendom.
• Leeftijdsonafhankelijke premies: De afschaffing van de doorsneesystematiek en de overgang naar een vlakke premieregeling en de regeling voor adequate compensatie maken dat mensen hun aanvullend pensioen meer gaan zien als een loonelement.

De auteur beargumenteert dat het succes van de Wtp afhangt van het behoud van maatschappelijk vertrouwen. De AOW en verplichtstelling worden gezien als krachtige elementen die vertrouwen in het Nederlandse pensioensysteem genereren. Als zwakte wordt de kwaliteit van beschikbare data en de invloed daarvan op het invaren. Daarnaast wordt het ontbreken van een Grondwettelijk Hof in Nederland als een mogelijke reden gezien voor het uitblijven van stabiliteit rond de Wtp.

Luister naar de podcast waarin Yves Stevens dieper ingaat op de boodschap in zijn keynote en paper.