Zowel het pensioenstelsel als het belastingstelsel in Nederland staan ter discussie. Fundamentele wijzigingen van het pensioenstelsel zijn nagenoeg onmogelijk zonder wijzigingen in fiscale (pensioen)regelgeving. Gelijktijdige discussie biedt derhalve ruimte om het pensioenstelsel doelmatiger vorm te geven. Al vaker is in de literatuur gewezen op de (onwenselijkheid van) verschillen in fiscale behandeling tussen premieovereenkomsten (DC) de uitkeringsovereenkomsten (DB) (o.a. Heisen en Starink, 2014). Datzelfde geldt voor de verschillen in fiscale facilitering van aanvullende pensioen- (2^e pijler) en lijfrenteproducten (3^e pijler) (Bollen-VandenBoorn e.a. 2013). De overgang naar een pensioenstelsel waar DC (meer) de norm wordt, roept de vraag op welke wijzigingen in het fiscale pensioenkader wenselijk zijn. Daarbij komen ook vragen op over de rol van de omkeerregel (premies onbelast, rendement onbelast, uitkering belast) in een nieuw belasting- en pensioenstelsel en over de uitwerking van de gedachte om de omkeerregel af te schaffen als oplossing voor de transitieproblematiek bij afschaffing van de doorsneepremiesystematiek (Boon 2014).

Probleemstelling

In dit topicality-project zal een aantal mogelijke aanleidingen voor aanpassingen van de fiscale regelgeving voor pensioen worden bezien:

• Discussie over verschillen bij opbouw DB en DC. Hoe kan er een level-playing field ontstaan in de fiscale behandeling van premieovereenkomsten en uitkeringsovereenkomsten? Is het huidige systeem waarbij de fiscale toetsing van een DB-regeling slechts op basis van de pensioenuitkomst en niet op basis van de kosten geschiedt terwijl bij een DC-regeling het tegenovergestelde de situatie is, nog verdedigbaar of staat dit de ontwikkeling van het pensioenstelsel in de weg?
• Welke wijzigingen in de fiscale behandeling van premieovereenkomsten zijn wenselijk? De fiscale ruimte voor DC premie is afgeleid van de fiscale ruimte voor de opbouw van een middelloonregeling. Daarnaast kan voor de DC premie worden uitgegaan van de kostprijs van een DB regeling. Alsdan geldt de restrictie dat de uitkomst van de DC regeling maximaal gelijk mag zijn aan de DB opbouw. De pensioenuitvoerder moet dit ex post toetsen, waarbij een eventueel overschot naar de pensioenuitvoerder gaat. Deze ex post toets is bewerkelijk en uitvoeringstechnisch onwenselijk. Zijn er alternatieven denkbaar? Fiscale ruimte voor bepaalde inleg in plaats van opbouw?
• Wat is de theoretische onderbouwing van de omkeerregel (mede in internationale context) en wat zijn de argumenten om deze al dan niet (gedeeltelijk) af te schaffen? Kan daarmee de transitieproblematiek worden opgelost waarvan sprake is als de doorsneesystematiek wordt afgeschaft?

Bekijk paper