In een vergrijzende samenleving kan de overheid het zich niet veroorloven om de pensioenleeftijd ongewijzigd te laten. Latere pensionering impliceert lagere socialezekerheidsuitgaven en hogere belastinginkomsten. Er zijn verschillende manieren om oudere en gehandicapte werknemers te stimuleren aan het werk te gaan, bijv. financiële prikkels, gezondheidsinvesteringen of een hogere wettelijke pensioenleeftijd. Naast dergelijke ‘klassieke’ beleidsmaatregelen kunnen flexibele werkcombinaties en 3 ‘tweede pijler’-pensioenregelingen ook helpen om oudere en gehandicapte werknemers te stimuleren aan de arbeidsmarkt deel te nemen. De huidige trends in Nederland wijzen op een hogere arbeidsmarktparticipatie en op flexibelere combinaties van betaald werk en pensioen. De arbeidsmarktparticipatie in de leeftijdsgroep tussen 65-69 is in het afgelopen decennium meer dan verdubbeld: van 6 procent in 2001 tot 13 procent in 2012. 80 procent van deze groep werkt in deeltijd en 40 procent werkt zelfs minder dan 12 uur. De arbeidsmarktparticipatie in de leeftijdsgroep tussen 60-64 is gedurende deze periode nog spectaculairder gestegen, van 18 naar 44 procent. Minder dan de helft van deze leeftijdsgroep werkt voltijds. De instroom in het invaliditeitspensioenstelsel is met meer dan 60 procentpunten gedaald en de arbeidsparticipatie van gehandicapte werknemers is gestegen. Ook is in vrijwel alle OESO-landen de arbeidsmarktparticipatie van gepensioneerden gestegen.

Onze belangrijkste onderzoeksvraag is: Wat is het potentieel van flexibele combinaties van betaald werk en bedrijfspensioenen, en hoe beïnvloedt de beschikbaarheid van flexibele combinaties het werk en inkomen op hoge leeftijd? Het Nederlandse bedrijfspensioenstelsel biedt oudere werknemers de mogelijkheid om inkomsten uit deeltijdwerk te combineren met een deeltijdpensioen, en gehandicapte werknemers om inkomsten uit deeltijdwerk te combineren met een invaliditeitspensioen. In ons onderzoek analyseren we de combinatie van betaald werk en bedrijfspensioenen door met oudere en gehandicapte cliënten van twee grote pensioenfondsen te praten. Met de hulp van het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP) en de Stichting Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW) verzamelen we een unieke dataset met gegevens over de individuele pensioeninkomsten van deelnemers. Het nauwkeurig bekijken van individuele pensioenrechten stelt ons in staat om de individuele inkomenspositie te analyseren bij verschillende optionele pensioneringsleeftijden, zowel bij volledige als bij gedeeltelijke pensionering. De gegevens zijn gekoppeld aan individuele registraties van het CBS, die onder andere sociaal-economische variabelen bevatten.

We onderzoeken of de combinatie van werk- en pensioeninkomen leidt tot meer aanbod op de arbeidsmarkt en meer financiële zekerheid tijdens pensionering. In het eerste deel van het project analyseren we zowel pensioenpaden waarbij werknemers deeltijdinkomsten combineren met een deeltijdpensioen als pensioenpaden waarbij werknemers hun volledige pensioen claimen. Vervolgens onderzoeken we welke sociaaleconomische factoren een rol spelen bij beslissingen voor een gedeeltelijk of volledig pensioen. In het tweede deel analyseren we de implicaties van het combineren van deeltijdinkomsten en pensioen voor het financieel welzijn van gepensioneerde werknemers in termen van vervangingspercentages, en of deze combinatie tot meer financiële zekerheid tijdens pensionering leidt. We analyseren vervolgens de sociaaleconomische determinanten van de vervangingspercentages. In het derde deel breiden we het optiewaardemodel voor pensionering uit met gedeeltelijke pensionering teneinde de optimale leeftijd te bepalen van gedeeltelijke en volledige pensionering en te achterhalen of dit tot een groter aanbod op de arbeidsmarkt leidt. We maken gebruik van Nederlandse, Duitse en Franse microgegevens, waarmee we kunnen putten uit een ​​rijke bron van alternatieven voor gedeeltelijke pensionering bij uiteenlopende instellingen. We analyseren ook hoe de leeftijd van gedeeltelijke en volledige pensionering wordt beïnvloed door de recente pensioenhervormingen en door hypothetische hervormingen. In het laatste deel onderzoeken we of de nieuwe hervorming van de invaliditeitspensioenregeling gehandicapte werknemers ertoe heeft aangezet om part-time te gaan werken in plaats van helemaal niet te werken, of heeft doen besluiten hun deeltijdwerkuren te verhogen, en of dit tot lagere invaliditeitspensioenkosten voor de overheid en de pensioenfondsen heeft geleid.

Bekijk hier de publicaties die uit dit project zijn voortgekomen