Programma 5. Instituties, governance en solidariteit

Het laatste programma richt zich op de institutionele aspecten van pensioenen en voorzieningen voor de oude dag. Juist voor pensioenen zijn – vanwege het lange termijn karakter – vertrouwde instituties een onmisbare voorwaarde om contracten mogelijk te maken. Governance van pensioenen is een van de kernthema’s. De huidige uitkeringsovereenkomst biedt aanzienlijke ruimte voor discretionaire besluitvorming door pensioenfondsbesturen. Dit ‘sociale contract’ heeft als voordeel dat ingespeeld kan worden op onvoorziene ontwikkelingen. Ook kunnen binnen het sociale contract risico’s gedeeld worden die niet via de markt verhandeld worden. Het stelt echter hoge eisen aan het vertrouwen en de solidariteit van de deelnemers. Hiertegenover staat het ‘financiële contract’ dat het eigendomsrecht (vrijwel) compleet vastlegt. Onderzoek (contracttheorie, sociologisch- institutionele analyse) kan nader inzicht verschaffen in de houdbaarheid van beide contracten.

Maar ook meer individuele contracten die via de markt tot stand komen leveren vragen rond houdbaarheid, governance en toezicht op. Met het toenemen van keuzemogelijkheden en het ontwerp van keuze-architectuur komen ook vragen rond informatie, advies en zorgplicht bovenaan de agenda, met daaraan gekoppeld vragen rond het toezicht op de verschillende partijen. In hoeverre kunnen en willen verschillende spelers verantwoordelijk zijn voor de zorgplicht bij de complexe vragen. Daarnaast zijn er vragen over de mogelijke rol van pensioenfondsen, verzekeraars, corporaties bij zorg en wonen.

Binnen dit programma ligt de nadruk op de samenhang binnen het stelsel als geheel. De overheid schept kaders via de fiscaliteit, de regelgeving en het toezicht. Deze kaders zijn niet vast, maar passen zich voortdurend aan de veranderend maatschappelijke omgeving, zoals de vergrijzing, de toenemende mondigheid van burgers, de flexibilisering van de arbeidsmarkt en de veranderingen in arbeidsverhoudingen. Internationaal vergelijkend onderzoek en scenario-analyse kunnen hierbij – naast historisch onderzoek – ondersteunend zijn om de problematiek van de oude dag in Nederland in een breder kader te plaatsen.

Meer informatie

Programmacoördinator: Theo Nijman a.i.

Lees meer over het programma Instituties, governance en solidariteit en de andere programma’s in deNetspar kennisagenda 2023-2027.

Publicaties, onderzoeksprojecten en events

Bekijk de publicaties, onderzoekprojecten en evenementen onder het onderzoeksprogramma ‘Instituties, governance en solidariteit’.