Inzicht in financiële besluitvorming: “Rekenaars en gokkers bij de financiële waardering van een annuïtaire pensioenuitkering”

Hoe komen mensen tot financiële beslissingen? Hoe krijg je inzicht in wat er in hun hoofd gebeurt? En wat kan je met die kennis? Deze vragen staan centraal in nieuw onderzoek van Thomas Post (Maastricht University). “Ons onderzoek liet zien dat mensen grofweg op twee manieren een annuïteit (zoals een pensioenuitkering) waarderen: ze rekenen of gokken. Bij de keuze voor een van die twee spelen financiële geletterdheid en de algemene rekenvaardigheid een belangrijke rol.”

“Stel: iemand heeft als hij met pensioen gaat € 500.000 voor de rest van zijn leven. Hoe zou je dit geld dan optimaal verdelen? En hoe kom je tot die slotsom? Deze vragen legden wij open voor aan een grote steekproef. Respondenten waren volledig vrij in hun methode en motivatie. Dat leidde tot een vrij ingewikkelde analyse van uiteenlopende – open – antwoorden, maar het gaf wel een goed inzicht in hoe financiële besluitvorming werkt.”

Rekenaars en gokkers
“Onze respondenten waren dus volledig vrij in hoe ze de vragen beantwoorden. Desondanks bleek er een heel duidelijke tweedeling te ontstaan. Zo’n 40% sloeg actief aan het rekenen. Hun berekeningen waren redelijk adequaat en hadden veel weg van de (sterk vereenvoudigde) wijze waarop actuarissen rekenen. De overige 60% van de respondenten gokten maar wat. Hun keuzes liepen sterk uiteen. Zij waren summier in hun toelichting en waardeerden een annuïtaire uitkering vaak te laag ten opzichte van een hoger bedrag ineens. Mensen die geneigd zijn tot rekenen scoren hoger op financiële geletterdheid en algemene ‘numeracy’ (het algemeen begrip van getallen en kleine wiskundige problemen). Door deze sterke samenhang, samen met een reeks andere tests, konden we sociaal wenselijke antwoorden uitsluiten.”

Duwtje in de juiste richting
“Onze resultaten gaven inzicht in de eenvoudige formule die veel mensen gebruiken bij als ze vermogen over het leven moeten verdelen. Daarop ontstond het idee om hen te helpen met een klein duwtje in de rug, door ook de juiste ingrediënten in deze formule te verschaffen. Het idee is dat mensen hierdoor wellicht tot een meer realistische taxatie komen en de interesse in lijfrentes toeneemt. Wanneer we in een vervolgstudie deze informatie over werkelijke levensverwachting wél verstrekken, zien we bij de rekenaars een sterk effect. Het geeft hen een duwtje in de richting van de beste keuze. Zo’n kleine interventie kan dus een groot resultaat geven. Voor de gokkers geldt dit veel minder. Gemiddeld gezien schuift deze groep wel een beetje de goede kant op, maar de onderlinge verschillen blijven groot.”

Voorbij de focusgroep
“Hoewel in Nederland de meeste pensioendeelnemers automatisch een annuïtaire pensioenuitkering ontvangen, gaat er in de toekomst onherroepelijk meer keuze komen. Het is van belang bewust te zijn van de verschillen tussen de ‘rekenaars’ en de ‘gokkers’ en ook binnen die tweede groep. Bij het ontwikkelen van nieuwe producten, informatie- en keuzearchitectuur worden vaak al deelnemers betrokken. Mijn aanbeveling zou zijn: start heel basic, veronderstel niet te veel (en vooral niet jouw eigen) kennis, stel gewoon open vragen en kijk voorbij de focusgroep: praat met zoveel mogelijk mensen.”

Over Thomas Post Al sinds de start van zijn promotieonderzoek in 2003 legt Thomas Post zich toe op onderzoek naar optimale financiering van de oude dag. Hij is dan ook vanaf de start in 2005 bij Netspar betrokken. Naast wetenschappelijke vooruitgang streeft Thomas naar een directe link met de praktijk, samenwerking met verschillende disciplines en onderzoek met impact. Het onderzoek naar de waardering van annuïteiten is het eerste in een reeks onderzoeken, waarin met dezelfde onderzoeksmethodiek onder grote groepen mensen wordt gekeken naar hoe zij beslissingen over hun vermogen en assets maken. Bijvoorbeeld hoe mensen de (toekomstige) waarde van hun koopwoning beoordelen, waarbij uit de eerste analyses een veel grotere diversiteit blijkt.Kijk voor meer informatie op de profielpagina van Thomas Post

Lees hier het paper Eliciting Individuals’ Financial Decision-Making Approaches with Verbal Protocols door Thomas Post (Maastricht University) en Wändi Bruine de Bruin (Carnegie Mellon University)