Onderzoeker aan het woord: Anne Balter “Rekenwerk met impact”

“Rekenwerk met impact”

Pensioen is volop in beweging en er zijn altijd nieuwe vragen te beantwoorden. Wetenschap speelt daarbij een belangrijke rol. Net als nieuwe, jonge onderzoekers die zich met een frisse blik op het pensioenonderzoek storten. Wij vragen hen naar hun drijfveren en wat ze hebben gevonden. Dit keer is dat dr. Anne Balter (TiU). Zij becijferde dat het naar voren halen van pensioenuitkeringen na 5 en 10 jaar nog niet tot veel inkomensterugval leidt, maar op de langere termijn wél. Dit inzicht leidde tot een wijziging in de Wet Verbeterde Premieregeling. “Mooi dat mijn rekenwerk direct impact heeft.” 

“Al tijdens mijn PhD werd ik als junior onderzoeker gekoppeld aan pensioenonderzoek. Ik heb econometrie gestudeerd en toen de actuariële kant gekozen. Tijdens mijn promotieperiode in Maastricht deed ik onderzoek naar modelonzekerheid en wat dit betekent voor pensioenen. Met deze achtergrond in onderzoek moet het wel gek lopen als je niét met Netspar in aanraking komt.”

Betere keuzes
“Mijn Individual Research Grant bij Netspar ging kortgezegd over de financiële consequenties als mensen hun resterend pensioenvermogen ook na pensionering risicovol beleggen, dit is pas sinds 2016 toegestaan in Nederland. Samen met Bas Werker onderzochten we hoe het verdelen van dit vermogen over de toekomstige levensjaren de uitkeringen beïnvloedt. Wij toonden aan dat, wanneer men een deel van hun pensioen naar voren haalt, je pas na zo’n 20 jaar daarvan echt een negatief effect gaat zien op de pensioenuitkering. In de Wet Verbeterde Premieregeling was vastgelegd dat alleen het effect na de eerste 5 en 10 jaar gecommuniceerd hoefden te worden, in die periode zie je nog een relatief hoge uitkering. Gezien het feit dat mensen vaak veel langer leven, kleeft daar dus een behoorlijk risico aan. Naar aanleiding van ons onderzoek is de wet aangepast en worden ook de consequenties na 20 jaar getoond. Hoewel het lastig blijft om mensen zo ver vooruit te laten kijken, kan men hiermee toch betere keuzes maken. Dat mijn onderzoek direct impact heeft, vind ik heel belangrijk. Ik houd van wiskunde en berekeningen, maar het moet liefst wel ergens toe leiden.”

Onzekerheid
Hoe pak je zo’n complexe berekening aan? “Ik start vaak met pen en papier en schrijf een concreet (getallen of algebraïsch) voorbeeld op om gevoel te krijgen voor het probleem. Vervolgens werk ik het voorbeeld uit. Aangezien we niet weten wat de toekomst brengt maken we gebruik van een stochastisch model. Een dergelijk model neemt de onzekerheid van de toekomst mee. Echter weten we dat zelfs het includeren van risico niet genoeg is. Daar wordt het ingewikkeld. Want de wereld is niet te vangen in een wiskundig model. Hoeveel scenario’s je ook in dat model beschouwt, het blijft slechts één model. En hoe weet je of dit de beste keuze was? Ik onderzoek strategieën die deze modelonzekerheid meenemen en de kans op grote fouten verkleinen. Voor dit onderzoek bezocht ik Nobelprijswinnaar Lars Hansen in de VS die gespecialiseerd is in ‘robustness’ van wiskundige modellen. Hij is naar aanleiding daarvan ook naar Nederland gekomen om een lezing te geven bij Netspar samen met Gisella van Vollenhoven (DNB) en Wouter Koolmees (Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid). Dat was natuurlijk geweldig.”

Eerlijker systeem
“De pensioenwereld staat niet stil, zeker nu met het nieuwe contract. Hoe gaan we het nieuwe pensioencontract invullen? We gaan verder onderzoeken hoe nieuwe interessante vraagstukken hierover beantwoord kunnen worden. Bijvoorbeeld over het spreiden van risico’s en verdelen van rendement. Dat zijn technische vraagstukken, die theoretisch beginnen. Het fijne van Netspar is dat het daar niet bij blijft. Er wordt gevraagd om een vertaalslag te maken zodat een breder publiek, politici of journalisten het ook aanspreekt. Het mooiste is dat je hierdoor ook echt iets toevoegt.”

Meer weten?

Dr. Anne Balter werkt als assistant professor bij Tilburg University. Ze rondde in 2019 haar Individual Research Grant getiteld Contractspecificaties voor nieuwe pensioenovereenkomsten bij Netspar af.

Lees hier het Industry Paper ‘Het effect van de vaste daling en het smeren van schokken op variabele uitkeringen’