Pensioenen en inkomensongelijkheid onder ouderen in Europa

In dit paper worden twee vragen beantwoord: (1) Hoe verhoudt de inkomensverdeling van ouderen in Nederland zich tot die in andere landen? (2) In hoeverre is het pensioenstelsel bepalend voor de inkomensongelijkheid en armoede onder ouderen?(1) In de meeste lidstaten van de Europese Unie, waaronder ook Nederland, hebben ouderen een inkomen dat gemiddeld genomen niet veel lager is dan het inkomen van de rest van de bevolking. Over het algemeen is het vermogen boven 65 jaar wat lager voor oude cohorten. De inkomensverschillen onder ouderen zijn doorgaans kleiner dan onder de rest van de bevolking. Dat is ook in Nederland het geval. De armoede onder 65-plussers loopt sterk uiteen tussen de lidstaten. Nederland springt er hier uit als land met de laagste armoede onder ouderen. Gemiddeld genomen is de armoede in de EU-lidstaten onder 65-minners flink hoger dan onder 65-plussers. Dat is ook in Nederland het geval. (2) De vergrijzing van de bevolking en de uit het lood geraakte overheidsfinanciën hebben in veel landen geleid tot aanpas¬sing van het (publieke) pensioenstelsel. In een aantal Europese landen is (daardoor) de afgelopen decennia een verschuiving waargenomen van publieke naar private pensioenen. De vraag is of verschuivingen van publieke naar private pensioenen ook geassocieerd zijn met grotere inkomensongelijkheid en armoede onder ouderen. Dat is wel de verwachting, omdat private sociale zekerheid in het algemeen tot minder inkomensherverdeling leidt dan publieke sociale zekerheid. Om deze correlatie aan te tonen gebruiken we in dit paper paneldata met pensioenuitgaven (OECD SOCX) en data van EU-SILC voor een grote groep van 17 Europese landen voor de periode 1995-2011. In lijn met de verwachtingen vinden we dat hogere publieke pensioenuitgaven hand in hand gaan met lagere armoede onder ouderen, terwijl een groter aandeel van private pensioenen in de totale pensioenmix corre-leert met hogere armoede onder ouderen. We vinden geen signi¬ficante samenhang tussen het aandeel van private pensioenen in de totale pensioenmix en de inkomensongelijkheid onder ouderen. Het is echter lastig om beleidsconclusies te baseren op deze analyse.