Ondersteuning pensioendeelnemers met keuzes rond lumpsum bij pensionering

Case study naar inbedding lumpsum in Toekomstverkenner PFZW

Dit paper beoogt een antwoord te geven op de vraag: Op welke wijze moet de begeleiding van pensioendeelnemers inzake lumpsumkeuze worden toegevoegd aan de Toekomstverkenner?
Om deze vraag te beantwoorden start dit paper met een schets van de te verwachten situatie aan de hand van de brief van Minister Koolmees uit februari 2019, waarin een lumpsum mogelijkheid van 10% wordt geïntroduceerd. We beschrijven wat de invloed hiervan zou zijn op een optimale consumptiespreiding over de levensloop en proberen lessen te trekken uit een analyse van de situatie in een aantal landen waar de lumpsum mogelijkheid al bestaat.
Het derde hoofdstuk staat volledig in het teken van de deelnemer. Omdat de Toekomstverkenner datagedreven werkt én beschikt over veel deelnemersgegevens, is het relevant om te benoemen welke kenmerken van deelnemers effect (zouden kunnen) hebben op de lumpsumkeuze. In dit hoofdstuk komen onder andere de rol van de levensverwachting, het erfenismotief en de aanwezigheid van andere vermogensbronnen aan bod.
Waar hoofdstuk 3 vooral gericht is op kenmerken die de financiële situatie van de deelnemer in het nu en in de toekomst beschrijven, gaat hoofdstuk 4 dieper in op tijdspreferenties. Er worden relevante theorieën beschreven die aantonen dat mensen niet altijd rationeel keuzes maken en het soms lastig vinden om belangen op korte en lange termijn af te wegen. We vergelijken de Nederlandse bevolking (i.c. studenten) op dit gebied met een aantal andere landen. Daarnaast proberen we te leren van een andere sector waar tijdspreferentie een belangrijke rol speelt: de gezondheidssector. Ervaringen die in deze sector zijn opgedaan, vertalen we naar lessen voor de Toekomstverkenner.
In de eerste vier hoofdstukken hebben we met name gekeken naar óf een deelnemer hulp nodig heeft en op basis waarvan de Toekomstverkenner dat kan voorspellen en inventariseren. In hoofdstuk 5 duiden we verschillende manieren van helpen, variërend van volledige vrijheid voor de deelnemer tot bindend maatwerk en adviseren we – met bestaande wetgeving in het achterhoofd – hoe de Toekomstverkenner deelnemers kan begeleiden naar een optimale keuze.
In hoofdstuk 6 beschrijven we de Toekomstverkenner in meer detail, waarna we in hoofdstuk 7 overgaan tot concrete conclusies en aanbevelingen die antwoord geven op de onderzoeksvraag. Dit antwoord bestaat uit elf adviezen voor de begeleiding van deelnemers bij de lumpsumkeuze, verdeeld over een drietal aandachtsgebieden: 1) financiële impact voor de deelnemer, 2) beïnvloeding van keuzegedrag door de uitvoerder en 3) persoonlijke strategische keuzes door de deelnemer.