In het recent beleidsdebat wordt steeds vaker gesproken over ‘nudging’ als mogelijke beleidsmaatregel om de pensioenkeuzes van deelnemers te optimaliseren.

Geef mensen een duwtje in de rug…
Het Engelse nudge / nudging betekent ‘een duwtje in de rug geven’, ‘een zetje geven’, oftewel ‘stimuleren’. Hierbij wordt gedoeld op vormen van sturing waarin bewust wordt ingespeeld op de beperkte rationaliteit van mensen. Doel is om hen een ‘duwtje’ te geven in de richting van gewenst gedrag, maar zonder dat hen de mogelijkheid wordt ontnomen om desgewenst anders te kiezen. Het grote voordeel van nudging is dat tegen relatief lage kosten een potentieel groot effect kan worden bereikt zonder dat dit ten koste gaat van de keuzevrijheid die mensen hebben. Daarbij wordt dwang vermeden. Nudging werkt goed bij besluiten met uitgestelde consequenties, bij complexe, zeldzame of overweldigende besluiten en bij besluiten met weinig feedback.

…transparant en met goede intenties
De meest fundamentele kritische noot is dat nudging volgens sommigen de autonomie van de burger aan kan tasten. Daar staat tegenover dat iedere manier waarop een keuze wordt gepresenteerd, sturing geeft. Als er toch sturing plaatsvindt, dan is het maar beter dat dit bewust wordt gedaan, zodat mensen er profijt van hebben. Wel kan oppositie ontstaan als op wezenlijke punten verschil van inzicht is over de gewenste uitkomst en de mate waarin mensen daarbij keuzes mogen maken. Nudging verandert daarbij weliswaar de manier waarop keuzes gepresenteerd worden, maar verandert de onderliggende complexiteit van de te maken keuzes niet. Aandachtspunten zijn verder dat transparant moet zijn dat nudge plaatsvindt en dat juridisch onderzoek nodig kan zijn als een nudge de autonomie van de burger raakt.

Investeer in grondig ontwerp van de nudge…
Een goede nudge is gebaseerd op (liefst empirisch) gedragswetenschappelijk bewijs en een realistisch beeld hoe mensen er op zullen reageren, niet op zaken als intuïtie, wensdenken, dogma’s of kopieergedrag. Het ontwerpen van een nudge volgt op hoofdlijnen vier stappen: a) probleemanalyse, b) begrip van de context, c) nudge-ontwerp en d) testen, implementeren en evalueren. Kern van de probleemanalyse is om zo precies mogelijk te identificeren welk gedrag beïnvloed moet worden en hoe groot de gewenste gedragsverandering over welke tijdsperiode zou moeten zijn om deze succesvol te kunnen noemen. Daarnaast is begrip van de context essentieel, waarbij de vraag is wat de belangrijkste knelpunten zijn voor de consument, waardoor betrokkenen nu niet het gewenste gedrag laten zien. De belangrijkste elementen voor een nudge-strategie zijn om keuzes eenvoudig of aantrekkelijk te presenteren, om de sociale context te gebruiken en om de nudge op het juiste moment in te zetten. Monitoring van interventies en praktijktesten zijn waardevol om onbedoelde consequenties te filteren en verrassing te voorkomen. Ze kunnen ook aantonen dat een interventie goed werkt, maar dat een variatie nog betere resultaten geeft.

…en realiseer toegevoegde waarde voor de pensioenconsument
Het type besluiten dat de consument tegenkomt in het pensioendomein komt overeen met het type besluiten waar nudging toegevoegde waarde heeft (zeldzaam, complex, uitgestelde consequenties, weinig directe feedback). We concluderen daarom dat pensioen een thema is waar nudging zeker toegevoegde waarde kan hebben. Daarbij kan nudging pensioenuitvoerders helpen bij de invulling van de zorgplicht. De zorgplicht zoals AFM in 2008 definieerde gaat uit van communicatie en prudent gedrag. In een ideale situatie helpen partijen die betrokken zijn bij pensioenuitvoering individuen om keuzes op een goede, begrijpelijke en evenwichtige manier te maken. Als individuen toch geen bewuste keuze willen of kunnen maken, dan moet de passieve keuze zo zijn dat duidelijk slechte keuzes worden vermeden. Het is in onze ogen voor pensioenuitvoerders daarom interessant om te onderzoeken of er voor de Nederlandse pensioenconsument nudges ontworpen kunnen worden die passen binnen de uiteengezette kaders. Kansrijke richtingen om te verkennen zijn het activeren van de deelnemer door ze te wijzen op laagdrempelige pensioenplanners en het verder personaliseren van defaultopties.

Netspar, Network for Studies on Pensions, Aging and Retirement, is een denktank en kennisnetwerk. Netspar is gericht op een goed geïnformeerd pensioendebat.

MEER OVER NETSPAR


Missie en strategie           •           Netwerk           •           Organisatie           •          Podcasts
Board Brief            •            Werkprogramma 2023-2027           •           Onderzoeksagenda

OVER NETSPAR

Onze partners

B20180327_logo_PGB-Pensioendiensten_grijswaarden
B20160708_aegon
B20160708_maastricht university
B20160708_B20160615_Stichting-van-de-Arbeid-logo
B20160708_radboud
Bekijk al onze partners