De vergrijzing van de bevolking, het afnemend premiedraagvlak voor de AOW en de problemen van de pensioenfondsen met het vinden van een balans tussen inkomsten en uitgaven, vormen de kern van een complex maatschappelijk vraagstuk: hoe kunnen ook toekomstige generaties worden verzekerd van een stabiele en toereikende oudedagsvoorziening. Deze problematiek vraagt om historische reflectie op het bestaande stelsel van oudedagvoorzieningen (CBS Statline; CPB 2013; AOW 2006; Soede 2012). De zorgen over het huidige pensioenstelsel zijn actueel, maar zeker niet nieuw of uniek. Sinds het einde van de negentiende eeuw is gediscussieerd over de wijze waarop het pensioenstelsel georganiseerd dient te worden. In de actuele discussie rond de noodzaak tot veranderingen in het pensioenstelsel ontbreekt vaak een historisch perspectief. Waarom heeft Nederland het pensioenstelsel zoals dat nu functioneert? Wat is de oorsprong daarvan en welke veranderingen heeft het stelsel in de loop van de 20e eeuw ondergaan? Welke rol speelden de overheid, de werkgevers en de werknemers hierbij? Welke sociaaleconomische situaties leidden tot welke aanpassingen van het stelsel? In hoeverre speelden politiek-maatschappelijke spanningen daarbij een rol en hoe hebben verschillende stakeholders (werkgevers-werknemers en overheid) invloed uitgeoefend op het systeem? En, welke lessen zijn daaruit te trekken voor de huidige discussie over de toekomst van het pensioenstelsel?
Historisch onderzoek naar pensioenregelingen zal uitwijzen dat elke periode om nieuwe instrumenten vraagt. De opvattingen over de wijze waarop oudedagsvoorzieningen georganiseerd en gerealiseerd moeten worden zijn voortdurend aan verandering onderhevig. Maatschappelijke inbedding en aanpassing aan de demografische evolutie en sociaaleconomische ontwikkelingen zijn essentieel om het stelsel als zodanig voor toekomstige generaties te waarborgen en te verduurzamen.
