In dit paper richten we ons vooral op de sector overheid en onderwijs, vanwege het belang van goed openbaar bestuur voor de maatschappij en kwalitief goede leraren voor het onderwijs aan jongeren. Juist de maatschappelijke betrokkenheid of de roeping worden immers vaak genoemd als factoren die van belang zijn voor het werken in de publieke sector. Enerzijds kan worden verwacht dat de oudere ambtenaren en leraren die bovengemiddeld goed functioneren, graag langer in de publieke sector willen blijven werken dan hun minder goed functionerende collega’s, daarbij gefaciliteerd door hun werkgever. Anderzijds kunnen er omstandigheden zijn die hen ertoe aanzetten om juist eerder uit te stromen dan gemiddeld. Deze omstandigheden kunnen betrekking hebben op bijvoorbeeld ontevredenheid over de uitdaging en de werkomstandigheden, en voldoende pensioenopbouw in combinatie met wellicht meer mogelijkheden in een andere baan of met uitdagende werkzaamheden als zelfstandige. De uitstroom van deze groep kan ten koste gaan van de kwaliteit van het openbaar bestuur en het onderwijs.

Voor de oudere werkenden die relatief veel te lijden hebben gehad aan veroudering van kennis en vaardigheden, waardoor hun productiviteit achterop is geraakt ten opzicht van degenen die jonger zijn, kan verwacht worden dat zij eerder met pensioen willen gaan voor zover de pensioenopbouw dat toelaat. Doordat de pensioenleeftijd in korte tijd aanzienlijk omhoog is gegaan, bestaat de kans dat oudere ambtenaren en leraren niet konden anticiperen op hun verlate uittrede en daardoor minder aandacht hebben besteed aan het bijhouden van hun algemene en beroepsspecifieke vaardigheden dan optimaal zou zijn geweest. Deze werknemers worden dan door de veranderde omstandigheden aangezet om tegen hun verwachting en oorspronkelijke wens in langer door te werken, met alle mogelijke negatieve consequenties voor motivatie, productiviteit, gezondheid, etc. (zie verder ook De Grip et al., 2015).

De vraag waarop we in dit paper antwoord willen geven, is: welke kenmerken hebben uittreders of oudere baanwisselaars bij de overheid of in het onderwijs vergeleken met degenen die blijven? De onderzochte kenmerken hebben betrekking op het functioneren van de uitstromers en de aard van de taken die ze uitvoeren. Functioneren oudere werkenden die vertrekken bij hun werkgever in de publieke sector, beter dan de achterblijvers of juist minder goed? Inzicht in de uitstroom en uittrede van personeel in de publieke sector is met name van belang, omdat werkgevers niet alleen de beste afgestudeerden willen aantrekken door selectie aan de poort, maar ook de beste oudere werkenden willen behouden om de kwaliteit van het openbaar bestuur en het onderwijs te waarborgen. Door een betere selectie uit de poort van personeel in de publieke sector, i.e. het beïnvloeden van wie er vertrekken, kan de kwaliteit van het (oudere) ambtenaren- en lerarenkorps een positieve impuls krijgen. Inzicht in de kenmerken van de uittredende ambtenaren en leraren is daarbij een eerste vereiste.