Vormgeving en realisatie opting-outsystematiek

Aanleiding

Op dit moment nemen weinig zelfstandigen deel aan een pensioen spaarregeling. De kans is groot dat velen van hen daardoor een ongewenst laag pensioen zullen hebben. Een mogelijk oplossing voor deze problematiek is het invoeren van een opt-out systeem, waarbij zelfstandigen sparen voor hun pensioen tenzij zij expliciet aangeven dat niet te willen. Het doel van dit onderzoek is om vanuit een gedragseconomisch perspectief te analyseren hoe een dergelijke opt-out regeling er idealiter uit zou moeten zien en of een opt-out systeem de gewenste gevolgen zal hebben. Het onderzoek spitst zich toe op de manieren waarop zelfstandigen en hun situatie verschillen van die van werknemers.

Opt-out pensioen regelingen

Onderzoek in het buitenland laat zien dat wanneer potentiele deelnemers automatisch deelnemen aan een pensioenspaarregeling tenzij zij aangeven dat niet te willen (opt-out) het aantal pensioenspaarders substantieel hoger ligt dan wanneer zij zelf moeten aangeven deel te willen nemen (opt-in) (Madrian & Shea, 2001). Groot Brittannië is recentelijk omgeschakeld van een opt-in naar een opt-out pensioenspaarregeling en cijfers van de Britse overheid laten zien dat pensioen deelname van werknemers van grote bedrijven daardoor is toegenomen van 61% naar 83% (DWP, 2013).

De normatieve motivatie voor opt-in in plaatse van opt-out regelingen is tweeledig. Ten eerste bestaat het idee dat pensioensparen voor de overgrote meerderheid van werkenden een goed idee is. Daarom is de fout om ‘per ongeluk’ wel deel te nemen minder erg dan de fout om ‘per ongeluk’ niet deel ten nemen. Ten tweede, wijst onderzoek uit dat mensen een ongewenst groot gewicht toekennen aan het ‘nu’ en daardoor te weinig sparen. Automatisch deelnemen werkt tegen deze ‘bias’ in.

Werknemers nemen in Nederland verplicht deel aan een pensioenspaarregeling, maar voor zelfstandigen is dat niet het geval. Een verplichte regeling voor hen ligt niet voor de hand, al was het maar omdat dat veel zelfstandigen tegen de borst zou stuiten als in tegenspraak met de zelfstandigheid van ondernemers. Een opt-out regeling zou daarom een goede optie zijn om toch meer zelfstandigen aan te zetten tot pensioensparen, zonder hun zelfstandigheid te ondergraven.

Zelfstandigen zijn anders

Bestaand onderzoek naar opt-out pensioenspaarregelingen richt zich uitsluitend op werknemers. Zelfstandigen verschillen echter op meerdere manieren van werknemers. Die verschillen zouden tot gevolg kunnen hebben dat de effectiviteit en/of de morele onderbouwing van een opt-out regeling bij zelfstandigen minder evident is dan bij werknemers.

Lees paper hier.