Spaarmotieven en consumptiegedrag: “Maak keuzevrijheid in pensioen niet te ingewikkeld”
Hoe besluiten mensen wat ze uitgeven en wat ze sparen na pensionering? Uit dit onderzoek onder niet-gepensioneerde 50- tot 65-jarigen, blijkt dat de meeste mensen keuzes maken en spaarmotieven hebben die nauwelijks afwijken van rationeel gedrag. Er zijn echter grote verschillen tussen respondenten. Een substantiële minderheid loopt risico keuzes te maken die slecht zijn voor hun welvaart op de oude dag. Individuele kenmerken zoals leeftijd of opleiding blijken nauwelijks voorspelbare waarde te hebben voor deze verschillen in keuzes.
Bevindingen in het kort
- Respondenten is gevraagd op basis van eigen voorkeuren advies uit te brengen aan een denkbeeldig gepensioneerd huishouden, in situaties waarbij vermogen, inkomen en verwachte gezondheid verschillen.
- Het onderzoek is dus gebaseerd op wat mensen zeggen te kiezen in denkbeeldige situaties (stated preferences); dat hoeft niet altijd overeen te komen met werkelijk gedrag.
- Meer dan de helft van de mensen adviseert hogere uitgaven tot de leeftijd van 77 jaar en minder vanaf 77 jaar, ongeacht de situatie van een huishouden.
- Bijna de helft van de respondenten kiest ervoor geld over te houden voor de oude dag. Spaarmotieven zijn: ‘genieten van het leven’, ‘behoefte aan liquiditeit’ en ‘onafhankelijkheid van anderen’.
- De meeste respondenten passen het voorkeursuitgavenpatroon niet aan bij een minder goede verwachte gezondheid.
- Het onderzoek beperkte zich tot huishoudens met een afgelost koophuis. De resultaten zijn daarom mogelijk niet representatief voor huurders of kopers met een flinke hypotheeklast.
Figuur: spaarmotieven voor geprefereerde uitgavenpatronen bij een hoog inkomen met weinig vermogen. Blauw is een voorkeur voor meer consumeren en minder sparen, paars is een voorkeur voor minder consumeren en meer sparen.
Aanbevelingen voor beleid
Beleid gericht op bepaalde groepen mensen lijkt op basis van deze analyse moeilijk vanwege de enorme heterogeniteit tussen de respondenten die slechts voor een zeer beperkt deel wordt gevangen in observeerbare karakteristieken. Het lijkt dus verstandig om de keuzevrijheid niet te groot en ingewikkeld te maken en het inwinnen van objectief financieel advies te vergemakkelijken.
Meer weten?
Lees hier het Netspar Industry paper van Johan Bonekamp en Arthur van Soest (TiU) Spaarmotieven en consumptiegedrag.
