Onderzoeker aan het woord: Damiaan Chen: “Pensioen biedt mooie uitdagingen”

“Pensioen biedt mooie uitdagingen” 

Pensioen is volop in beweging en er zijn altijd nieuwe vragen te beantwoorden. Wetenschap speelt daarbij een belangrijke rol. Net als nieuwe, jonge onderzoekers die zich met een frisse blik op het pensioenonderzoek storten. Wij vragen hen naar hun drijfveren en wat ze hebben gevonden. Dit keer is dat Damiaan Chen (UvA en DNB). Hij, Roel Beetsma en Sweder van Wijnbergen kwantificeerden het welvaartsverlies dat ontstaat als gevolg van onafdekbaar inflatierisico. “Een internationaal probleem.” 

“Pensioen is geen vanzelfsprekende richting, maar bevat wel een heleboel elementen die het interessant maken. Het is beleidsrelevant, er is veel politiek debat over. Er gaan ook enorme bedragen in om, en het is complex met risico’s die spelen over heel lange termijnen. Het modelleren daarvan is een leuke uitdaging. Mooie kans dus om deze individual research grant te mogen doen.”

Welvaartswinst
“Mijn onderzoek bij Netspar ging in op de impact van onafdekbaar inflatierisico op de welvaart van gepensioneerden. Dit betreft het risico dat de prijsindex stijgt, zonder dat gepensioneerden daarvoor gecompenseerd kunnen worden. Er zijn op dit moment in Nederland geen financiële instrumenten voorhanden waarmee je dit specifieke risico zou kunnen afdekken. Daarnaast geldt dat jongere en oudere deelnemers verschillende consumptiepakketten hebben, en dus met verschillende inflatievoeten worden geconfronteerd.  In ons onderzoek hebben wij geprobeerd te kwantificeren wat de impact is van deze twee bronnen van onafdekbaar inflatierisico op de welvaart. Afhankelijk van welke aannames je hanteert, bijvoorbeeld risicovoorkeuren, schatten wij dat dit probleem zorgt voor 1% tot 8% welvaartsverlies gedurende pensionering. Als je dit risico beter kunt afdekken, kan dat dus welvaartswinst opleveren.”

Consumptiepatroon
“Het probleem van onafdekbaar inflatierisico is deels een Nederlands probleem. Een oplossing is het aanbieden van veilige staatsobligaties die geïndexeerd zijn aan de inflatie. Er bestaan bijvoorbeeld Europese inflatieswaps en andere Europese landen die dit soort obligaties met inflatiebescherming aanbieden.[1] Er is echter nog een bron die het probleem veroorzaakt en die voor alle landen geldt: gepensioneerden zijn wellicht niet geïnteresseerd in een algemene verzekering tegen prijsstijging, omdat dit niet aansluit bij hun consumptiepatroon. Ouderen geven bijvoorbeeld meer uit aan zorg en jongeren meer aan onderwijs. Het is effectiever om de indexatie te baseren op een consumptiepakket dat past bij de doelgroep, maar dat is op dit moment ook niet mogelijk, omdat een dergelijke prijsindex niet voorhanden is.”

Intergenerationele solidariteit
“Hoewel we geen oplossingsrichting hebben gemodelleerd, beschrijven we wel dat overheden dus zogenaamde ‘Index linked bonds’ kunnen aanbieden, waarmee pensioenfondsen inflatiebescherming  kunnen bieden. Daarnaast zou meer inzicht moeten komen in de verschillende consumptiebundels van ouderen en jongeren. De eerste stap daarbij is het verzamelen van data. Op basis hiervan kun je dan de waardeontwikkeling van pensioen voor ouderen indexeren. Daarvoor is overigens wel intergenerationele solidariteit nodig. Omdat de uitgavenpatronen waarschijnlijk nogal verschillen, zullen jongeren de inflatie-verzekering voor ouderen subsidiëren of andersom. Dat kan alleen in een collectief pensioenfonds, samenwerking kan dan leiden tot een win-win situatie. Ook als een fonds niet helemaal in balans is wat betreft deelnemersbestand. In een grijzer fonds kunnen minder jongeren garant staan, maar daar kan dan eventueel een hogere vergoeding tegenover staan.”

Meer weten?

Dr. Damiaan Chen promoveerde aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de UvA en werkt momenteel als toezichtspecialist bij De Nederlandsche Bank. Als postdoc aan de UvA heeft Damiaan het Netspar-onderzoek over onafdekbaar inflatierisico gedaan samen met Roel Beetsma en Sweder van Wijnbergen.

Lees het paper Unhedgeable Inflation Risk within Pension Schemes van Damiaan Chen, Roel Beetsma en Sweder van Wijnbergen

Lees ook het ESB-artikel “Hogere welvaart als inflatierisico van pensioen beter kan worden afgedekt” van Damiaan Chen, Roel Beetsma en Sweder van Wijnbergen

[1] Zoals Groot-Brittannië, Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje Denemarken en Zweden.