“Kennis van het pensioenstelsel levert een positieve bijdrage aan arbeidsparticipatie van oudere werknemers”

Interview met Irene Ferrari (Ca’ Foscari University of Venice)

In de afgelopen decennia hebben de meeste Westerse landen hervormingen doorgevoerd op het gebied van sociale zekerheid en pensioenen. Het succes van deze hervormingen heeft grotendeels te maken met de manier waarop mensen hun gedrag aanpassen, bijvoorbeeld door langer te blijven werken. “Maar kennis is macht: wat je niet weet, kan je ook niet toepassen”, zegt Irene Ferrari (Ca’ Foscari University of Venice). “We hebben mensen in zeven Europese landen gevraagd op welke leeftijd ze verwachten dat ze wettelijk gezien recht hebben op een pensioenuitkering. We hebben grote verschillen in kennis tussen mensen vastgesteld. We hebben ook geconstateerd dat het kennisniveau een grote impact heeft op de arbeidsparticipatie van oudere werknemers.”

Photo: Robert Goddyn

Bij het onderzoek werd bewust gevraagd naar het moment waarop mensen verwachten wettelijk recht te hebben op een pensioenuitkering. Gemiddeld genomen lijkt deze verwachting behoorlijk goed overeen te stemmen met de werkelijkheid, maar er zijn veel verschillen tussen mensen. “Nederland onderscheidt zich als het gaat om kennis op landenniveau”, aldus Ferrari. “Nederlanders weten over het algemeen heel goed vanaf welke leeftijd ze een overheidspensioen (AOW) ontvangen. De recente stelselwijziging heeft daar natuurlijk ook aan bijgedragen. Individuen uit andere landen zijn daarentegen beduidend minder goed op de hoogte. Bovendien leidt elke stelselwijziging tot nog minder kennis. Dit kan te wijten zijn aan de frequentie van die wijzigingen, die in landen als Italië hoger is dan in Nederland. Het effect dat communicatie of media-aandacht heeft op kennis is niet in ons onderzoek opgenomen.”

Ongelijkheid
Of mensen er al dan niet voor kiezen om langer te werken – waarmee ze in de meeste gevallen hun eigen pensioensituatie verbeteren – hangt veel meer af van hoeveel inhoudelijke kennis ze over een hervorming hebben dan van de pensioenhervorming zelf. De individuele verschillen in kennis kunnen leiden tot meer ongelijkheid als mensen met een lager kennisniveau niet tijdig actie ondernemen. “Daarom is het belangrijk om rekening te houden met die heterogeniteit. Mensen die zich de nieuwe regels niet goed eigen maken, zijn sneller geneigd om de arbeidsmarkt eerder te verlaten. Daarmee ondermijnen ze niet alleen hun eigen positie, maar ook het gevoerde beleid.”

Vrouwen
“Mensen die goed geïnformeerd zijn, reageren beter op prikkels om langer door te werken. Een gebrek aan kennis kan leiden tot verkeerde beslissingen en lagere participatie van oudere werknemers op de arbeidsmarkt. Over het algemeen is de werkgelegenheidsgraad van ouderen in alle landen gestegen. Dit komt vooral op het conto van vrouwen: zij beginnen vaak op latere leeftijd meer uren te werken. Dit heeft een positief effect op de totale arbeidsparticipatie.”