Interview: “Geleidelijk uittreden blijft een puzzel”

‘Nu iedereen langer door moet werken is geleidelijk afbouwen van het werkende leven een steeds interessantere optie en veel mensen willen dit ook’, stelt onderzoeker Daniel van Vuuren (TiU en CPB). Hij onderzocht samen met Jonneke Bolhaar (CPB) de wensen ten aanzien van deeltijdwerk van 60-plussers. Hieruit blijkt dat deeltijdwerk onder oudere werknemers sterk is gestegen: 1 op de 6 mannen[1] tussen de 60 en 67 jaar werkt inmiddels in deeltijd, iets meer onder hoog- dan laagopgeleiden (1 op 5 versus 1 op 7). ‘Maar geleidelijk uittreden blijft een puzzel. Opvallend is dat het percentage voltijds werkende mannen dat deeltijd wil werken gelijk bleef. Verder wordt het voor de hand liggende hulpmiddel deeltijdpensioen nog nauwelijks ingezet.’

Het betreffende onderzoek werd gepubliceerd als Netspar paper ‘Geleidelijke uittreding en de rol van deeltijdpensioen’.

Uit het onderzoek blijkt vooral voorkeur voor grote deeltijdbanen van 20-32 uur per week of juist hele kleine banen van minder dan 12 uur per week. Maar voor 1 op de 16 mensen is er sprake van discrepantie tussen wat ze doen en wat ze willen. ‘Opvallend is dat dit percentage de afgelopen tien jaar niet kleiner is geworden, ondanks het feit dat meer ouderen in deeltijd zijn gaan werken.’

Niet handig
Een andere opvallende constatering is dat er nog maar nauwelijks gebruik wordt gemaakt van deeltijdpensioen in de tweede pijler. Hoewel dit bij de twee grootste fondsen (ABP en PGGM) wel gestegen is, is er geen sprake van een algemene trend. Van Vuuren: ‘Hoewel deeltijdpensioen een voor de hand liggend instrument is om geleidelijk uittreden mogelijk te maken, vinden mensen kennelijk andere manieren om dit vorm te geven. Waarschijnlijk is er ook een groep die daarbij niet handig bezig is. Bijvoorbeeld omdat ze beknibbelen, terwijl het geld min of meer op de plank ligt. Anderen geven niet toe aan hun behoefte om minder te gaan werken, of kiezen ervoor eerder volledig met pensioen te gaan in plaats van geleidelijk af te bouwen en zo de inkomensterugval meer te spreiden.´

Natuur
‘Geleidelijk uittreden is ook eigenlijk natuurlijker dan een harde knip te maken tussen werken en stoppen zoals dat nu gebeurt. De productiviteit is niet in één keer weg, maar neemt vanaf een bepaalde leeftijd – welke leeftijd dat is weten we niet precies – meestal geleidelijk af. Ook aanpassingen in het levenspatroon (meer vrije tijd, tijd voor mantelzorg) hoeven vaak niet per se in één klap te worden doorgevoerd. Deeltijdpensioen biedt hierbij veel potentie, maar ook de houding van de werkgever speelt een belangrijke rol.´

Faciliteren en informeren
Of een werkgever klaar is om deeltijdwerk te faciliteren, hangt samen met sector en type werk denkt Van Vuuren: ‘Vermoedelijk staan niet alle werkgevers te springen. Bijvoorbeeld, voor een bedrijf dat met dure machines werkt kan geleidelijke uittreding een ingewikkelde planning met zich meebrengen. De machines moeten immers in bedrijf blijven. Je moet er goed over nadenken hoe je deeltijdwerk vorm kunt geven. Ik vermoed dat dit voor een belangrijk deel vanzelf gaat gebeuren. Het langer doorwerken is pas net begonnen, als dat eenmaal wat verder is wordt het ook gemakkelijker geaccepteerd. Het is nu relatief onbekend en mensen vinden het moeilijk. Ondanks dat er ook onderzoek is dat laat zien dat deeltijdpensioen niet per se gunstig is voor de arbeidsparticipatie, kan de welzijnswinst van deeltijdwerk met deeltijdpensioen wel bijdragen aan de brede welvaart. Deeltijdpensioen zou daarom vanuit pensioenfondsen of zelfs de overheid meer gepropageerd kunnen worden.’

Meer Netspar-onderzoek over geleidelijk uittreden en deeltijdpensioen

• Netspar Brief 12: Langer werken: keuzes voor nu en later (Daniel van Vuuren en Jonneke Bolhaar, CPB) (Of bekijk het video-interview met Daniel van Vuuren)
• Loslaten van de verplichte pensioenleeftijd en het organisatieklimaat rondom langer doorwerken (Harry van Dalen, Jaap Oude Mulders en Kene Henkens)
• Employability after 65? (Dorly Deeg, Emiel Hoogendijk, Hannie Comijs, Maaike van der Noordt, Martijn Huisman)
• Parttime pensioenen en de arbeidsparticipatie (Raymond Montizaan)

[1] In het onderzoek zijn verschillen tussen mannen en vrouwen bekeken, alsmede tussen hoog en laag opgeleiden. De focus in dit onderzoek lag op mannen, omdat de trends bij vrouwen veeleer zijn toe te schrijven aan sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen (stijgende participatie; een algemeen sterke voorkeur voor deeltijdwerk) dan aan de hogere pensioenleeftijd en het langer doorwerken.