Hoogte pensioenuitkering nauw verbonden met vertrouwen pensioenstelsel

De hoogte van de pensioenuitkering is voor zowel werknemers als zelfstandigen het belangrijkste aspect van ons pensioenstelsel. Dat is de conclusie van een Netspar-onderzoek door Martin Olsthoorn (SCP) naar de voorkeuren van werknemers en zelfstandigen. Keuzevrijheid, flexibiliteit en maatwerk compenseren een tegenvallende uitkering maar gedeeltelijk. Zolang de hoogte van het pensioen achterblijft, zal het vertrouwen in het stelsel naar verwachting niet herstellen. Sterker nog: bij dalende uitkeringen daalt naar verwachting ook het vertrouwen.

Het pensioen is het inkomen voor je oude dag. Het is dan ook niet zo gek dat zowel werknemers als zelfstandigen de hoogte hiervan het meest belangrijk vinden. Door de vergrijzing en financiële crisis staat het huidige stelsel ter discussie. Daarnaast staat het vertrouwen in het pensioenstelsel onder druk. Het SCP onderzocht de aanname dat het vertrouwen en de legitimiteit kunnen worden hersteld door keuzevrijheid, flexibiliteit en maatwerk aan te bieden. Bij alle groepen ligt de nadruk echter op de uitkering.

Voorkeuren van zelfstandigen
Zelfstandigen zijn negatief over de verplichting om deel te nemen aan de tweede pijler van het pensioengebouw. Tegelijkertijd zijn zij positief over vrijwillige aansluiting onder voorwaarde van een persoonlijk pensioenvermogen, en over een aantal opties die besproken worden in het kader van de hervorming. De volgende opties maken aansluiten bij de tweede pijler voor hen interessanter:

• Maatwerk en inspraak in hoe hun pensioen belegd wordt.
• De mogelijkheid tijdelijk geen premie af te dragen of een deel van het opgebouwde pensioen op te nemen.
• De mogelijkheid het pensioen over te dragen naar een nieuwe instelling.

Op dit punt bieden de resultaten van dit onderzoek steun aan de eerder dit jaar door het kabinet ingeslagen route: De wens om vrijwillige aansluiting voor zelfstandigen aantrekkelijker te maken met specifieke hervormingen die zelfstandigen positief waarderen. Dit laat onverlet dat zelfstandigen vermoedelijk niet enthousiast zijn over aansluiting bij de tweede pijler als zij verwachten dat de uitkeringen tegenvallen.

Voorkeuren van werknemers
Hoewel voor werknemers vooral de hoogte van de uitkering belangrijk is, hebben ook zij voorkeur voor opties zoals persoonlijke potjes. Onduidelijk is wel wat werknemers hieronder verstaan. Ook waarderen werknemers de mogelijkheid om eerder met pensioen te kunnen. Zelfs als dat betekent dat zij een lagere uitkering ontvangen.

De voorkeuren van werknemers en zelfstandigen met betrekking tot de hervorming van het pensioenstelsel zijn niet met elkaar in conflict en liggen soms zelfs in elkaars verlengde. Dat pleit ervoor om de discussie over hervormingen in de tweede pijler en het al dan niet streven naar aansluiting van zelfstandigen met elkaar te verenigen. Als aansluiting door zelfstandigen gewenst is, ligt het in de rede om hun voorkeuren nu al mee te nemen in de gekozen hervormingsrichting.

Over dit onderzoek
Lees hier het paper ‘Legitimiteit en pensioenhervormingen‘.
De resultaten en rapportage van dit onderzoek zijn vastgesteld vóór het hervatten van de onderhandelingen over een nieuw pensioenakkoord eind mei 2019. De uitgangspunten van het huidige principeakkoord zijn dan ook niet getoetst in deze studie.