Legitimiteit van pensioenherzieningen en Nabestaandenpensioen
Op 5 juli zal er een bijeenkomst worden georganiseerd bij a.s.r. in Utrecht waarbij de twee projectgroepen “Legitimiteit van pensioenherzieningen” en “Nabestaandenpensioen” verslag uit zullen brengen van hun verkenning, analyse en onderzoeksbevindingen. Daarnaast willen zij graag de dialoog aangaan over mogelijke oplossingsrichtingen. De dagvoorzitter is Bas Werker.
De projectgroep Legitimiteit van pensioenherzieningen heeft zich gebogen over het vraagstuk van de maatschappelijke steun voor herzieningen van het pensioenstelsel, of andersom geformuleerd: het maatschappelijk onbehagen erover. De projectgroep heeft een aantal vragen gesteld. In de eerste plaats wat verstaan we onder legitimiteit en wat zijn legitimiteitsproblemen? Vervolgens is gekeken naar wat we weten -in meer algemene zin- over legitimiteit en legitimiteitsproblemen, in het bijzonder in relatie tot beleidsherzieningen. Met name de politicologische literatuur benadrukt dat beleidsherzieningen geheel eigen legitimiteitsvraagstukken met zich mee brengen en dat er een aantal mechanismen spelen bij herzieningen van beleid dat dat kan verklaren. Aan de hand van de wetenschappelijke literatuur over legitimiteitsproblemen bij beleidsherzieningen is een aantal mechanismen in kaart gebracht dat hierbij een rol speelt. Vervolgens heeft de projectgroep een aantal herzieningen die in het Nederlandse pensioenstelsel is doorgevoerd (bijvoorbeeld: gelijke behandeling; invoering middelloon; afschaffing VUT/prepensioen; herziening Witteveenkader; verhoging pensioenleeftijd) onder de loep gelegd en aan de hand van de eerder gevonden mechanismen geanalyseerd. Tot slot wordt aan de hand van deze analyse van herzieningen in het Nederlandse pensioenstelsel en een vergelijking met ontwikkelingen elders (aan de hand van onderzoek van de OECD) een aantal lessen getrokken over wanneer zich legitimiteitsproblemen voordoen en hoe deze verlopen.
De projectgroep Nabestaandenpensioen heeft onderzoek gedaan naar de grootste risico’s bij individuen als het gaat om nabestaandenpensioen. De Anw in de eerste pijler van ons pensioenstelsel is de afgelopen decennia sterk versoberd waardoor het belang van een aanvullende voorziening in de tweede en derde pijler is toegenomen. Tegelijkertijd is door veranderingen in pensioenregelingen een grote mate van heterogeniteit ontstaan in het nabestaandenpensioen in de tweede pijler. Van opbouw naar risicodekking, het wel of niet aanbieden van een Anw-hiaatregeling, uitruilmogelijkheden, verschillende systemen voor nabestaandenpensioen bij overlijden voor- en na de pensioendatum: allemaal voorbeelden van ontwikkelingen die er aan bijdragen dat individuen grote risico’s kunnen lopen bij overlijden vanwege het ontbreken van een adequate nabestaandenvoorziening. Vervolgens is de vraag of en op welke manier mogelijke tekortkomingen kunnen worden opgelost. Naast een inventarisatie van het nabestaandenpensioen anno nu in Nederland en relevante maatschappelijke trends en ontwikkelingen, presenteert de projectgroep mogelijke oplossingsrichtingen.
