Werkgroep Toereikendheid van pensioenen, uitgaven, en langdurige zorg op de oude dag
Op 19 april werd er een werkgroepbijeenkomst georganiseerd bij Leiden Universiteit over bovenstaand onderwerp. Tijdens deze bijeenkomst zijn drie papers in wording gepresenteerd. Zie hieronder meer informatie over deze papers.
Het is niet al goud wat blinkt: (on)mogelijkheden van eigen bijdragen aan de langdurige zorg gebaseerd op het vermogen
Marija Bockarjova, Jan Rouwendal (beiden VU A) en Johan Polder (TiU)
Hoewel verhoging van de eigen bijdragen aan langdurige zorg een aantrekkelijke mogelijkheid lijkt voor het inperken van groei in zorguitgaven, is het niet al goud wat blinkt. De incidentie van langdurige zorggebruik blijkt het addertje onder het gras te zijn. Omdat de groepen ouderen met bovenmodaal inkomen 4 tot 6 keer minder vaak aanspraak maken op langdurige zorg (zonder en met verblijf, respectievelijk) betalen de zorggebruikers met een beneden modaal inkomen in feite het meest. Dat roept vragen op over de effectiviteit van de inkomens- en vermogensafhankelijke eigen bijdrage aan langdurige zorg en over de verhouding van deze bijdrage tot het solidariteitsprincipe.
Kwantitatief onderzoek naar uitgaven aan ouderenzorg en ondersteuning
Raun van Ooijen en Jochem de Bresser (beiden RUG), Marike Knoef (Leiden Uni)
Om de toereikendheid van financiële middelen op de oude dag te beoordelen is inzicht nodig in bestedingen. Onderzoek laat zien dat bestedingsbehoeften afnemen als mensen ouder worden. Anderzijds lijken de behoeften toe te nemen wanneer de gezondheid achteruit gaat. De vraag rijst welke uitgaven toe- en afnemen. Wij vergelijken uitgaven van gezonde en ongezonde mensen op verschillende leeftijden en onderzoeken de veranderingen over de tijd. Daarbij bekijken wij de gevolgen van recente hervormingen in de ouderenzorg op particuliere uitgaven aan zorg en ondersteuning en op overige bestedingen. Een belangrijke vraag daarbij is in hoeverre mensen bereid zijn om te betalen voor extra zorg en ondersteuning.
Pensioenen en inkomensongelijkheid onder ouderen in Europa
Koen Caminada, Kees Goudswaard, Jim Been en Marike Knoef (allen Leiden Uni)
In dit paper beantwoorden de auteurs twee vragen: (1) Hoe verhoudt de inkomensverdeling van ouderen in Nederland zich tot die in andere landen? (2) In hoeverre is het pensioenstelsel bepalend voor de inkomensongelijkheid en armoede onder ouderen?(1) In de meeste lidstaten van de Europese Unie, waaronder ook Nederland, hebben ouderen een inkomen dat gemiddeld genomen niet veel lager is dan het inkomen van de rest van de bevolking. Over het algemeen is het vermogen boven 65 jaar wat lager voor oude cohorten. De inkomensverschillen onder ouderen zijn doorgaans kleiner dan onder de rest van de bevolking. Dat is ook in Nederland het geval. De armoede onder 65-plussers loopt sterk uiteen tussen de lidstaten. Nederland springt er hier uit als land met de laagste armoede onder ouderen. Gemiddeld genomen is de armoede in de EU-lidstaten onder 65-minners flink hoger dan onder 65-plussers. Dat is ook in Nederland het geval.(2) De vergrijzing van de bevolking en de uit het lood geraakte overheidsfinanciën hebben in veel landen geleid tot aanpassing van het (publieke) pensioenstelsel. In een aantal Europese landen is (daardoor) de afgelopen decennia een verschuiving waargenomen van publieke naar private pensioenen. De vraag is of verschuivingen van publieke naar private pensioenen ook geassocieerd zijn met grotere inkomensongelijkheid en armoede onder ouderen. Dat is wel de verwachting, omdat private sociale zekerheid in het algemeen tot minder inkomensherverdeling leidt dan publieke sociale zekerheid. Om deze correlatie aan te tonen gebruiken de auteurs in dit paper paneldata met pensioenuitgaven (OECD SOCX) en data van EU-SILC voor een grote groep van 17 Europese landen voor de periode 1995-2011. In lijn met de verwachtingen vinden de auteurs dat hogere publieke pensioenuitgaven hand in hand gaan met lagere armoede onder ouderen, terwijl een groter aandeel van private pensioenen in de totale pensioenmix correleert met hogere armoede onder ouderen. Zij vinden geen significante samenhang tussen het aandeel van private pensioenen in de totale pensioenmix en de inkomensongelijkheid onder ouderen. Het is echter lastig om beleidsconclusies te baseren op deze analyse.
