Dossier wet toekomst pensioenen: Relevant Netspar-onderzoek
Op 30 mei 2023 is de Wet toekomst pensioenen (Wtp) aangenomen. Hiermee wordt een belangrijke stap gezet in de hervorming van het Nederlandse pensioenstelsel. Het stelsel wordt persoonlijker en transparanter en beweegt eerder mee met de economische ontwikkelingen. Daardoor is er eerder zicht op indexatie, maar ook op kortingen. Er zijn ook nog veel vragen. Hoe gaat de voorgestelde nadere invulling van het stelsel uitwerken ? Wat zijn daarbij goede keuzes voor fondsbesturen? In hoeverre sluit het nieuwe stelsel aan bij de huidige arbeidsmarkt? Wordt het gemakkelijker voor ZZP’ers om in het nieuwe stelsel te sparen voor de oude dag? Wat betekent de Wtp voor het nabestaandenpensioen ? Is het nieuwe stelsel begrijpelijker? Hoe communiceer je over onzekerheid? En hoe werk je aan herstel van vertrouwen?
In dit dossier bieden we met behulp van inzichten uit bestaand eigen (actueel) onderzoek inzicht en duiding op de hoofdlijnen uit de wet. We onderscheiden drie hoofdthema’s:
| Tijdlijn pensioenakkoord
Aan de totstandkoming van het pensioenakkoord zijn vele jaren overleg en onderhandeling vooraf gegaan. Bekijk hier een terugblik op 15 jaar pensioenakkoord en relevant (Netspar) onderzoek op de meest recente stappen.
|
Gaat het nieuwe pensioencontract een einde maken aan de generatiestrijd over pensioenen? Er zijn twee contractvarianten voorgesteld waaruit gekozen moet worden. Wat worden de nieuwe contractvormen voor pensioenfondsen? Maken we hiermee de omslag van vermeende beloften naar realistische verwachtingen? Wat betekent dit voor de verdeling van risico’s en rendementen over generaties?
- Invaren door pensioenfondsen: “Invaren doe je zo”. René Maatman, Mark Heemskerk en Roland van Liessum (allen RU).
- Taakafbakening: houdbaarheid in toekomstig pensioenstelsel. Eric Lutjens (VU) en Hans van Meerten (UU).
- Opgegeven productkeuzes van heterogene deelnemers corresponderen merendeels met standaardmodellen. Bart Dees¹ ², Arthur van Soest¹ en Theo Nijman¹ (¹TiU, ²Nationale Nederlanden).
- Invaren of niet invaren door pensioenfondsen: economische en juridische aspecten. Casper van Ewijk (UvA) en Mark Heemskerk (RU).
- Uitkeringseffecten en kostendekkende premies in het nieuwe nabestaandenpensioen. Theo Nijman, Bas Werker, Sander Muns (allen TiU).
- Persoonlijke levensgebeurtenissen en individuele risicovoorkeuren, Paul Bokern (UM, CBS), Jona Linde (UM), Arno Riedl (UM, IZA Bonn en CESifo), Hans Schmeets (UM, CBS) en Peter Werner (UM).
- Beschermings-, over- en projectierendementen, Bas Werker (TiU)
- De keuze tussen varianten uit het pensioenakkoord, Theo Nijman (TiU).
- Beheersen van inflatierisico in het nieuwe Pensioencontract, Rens van Gastel¹, Niels Kortleve¹, Theo Nijman² en Peter Schotman³ (¹PGGM, ²TiU, ³UM).
- Inkomenseffecten bij en na invaren in het nieuwe pensioencontract, Sander Muns, Theo Nijman en Bas Werker (TiU).
- Geheugenloos spreiden met gelijke aanpassingen, Sander Muns (TiU)
- Voorkeuren voor pensioenuitkering, Rik Dillingh en Maria Zumbuehl (CPB).
- Toedeling van rendementen met spreiding, Anne Balter en Bas Werker (TiU).
- Juridische kanttekeningen bij de solidariteitsreserve, Erik Lutjens en Herman Kappelle (VU Amsterdam).
- Beluister de tweedelige podcast hiernaast over Pensioen in de verre toekomst.
- De voordelen van de solidariteitsreserve ontrafeld, Servaas van Bilsen ¹, Roel Mehlkopf ², Antoon Pelsser ¹ ³ (¹UvA, ²TiU en Cardano, ³MU).
- Gemengde gevoelens rond het nieuwe pensioenstelsel, Harry van Dalen (NIDI-KNAW/TiU), Kène Henkens (NIDI-KNAW/UMCG/UvA).
- Laatste fase hervorming Nederlands pensioenstelsel, Ed Westerhout¹ ³, Eduard Ponds¹ ² en Peter Zwaneveld³ (¹TiU, ² APG, ³CPB).
- Pensioen na 2036: Wie helpt de pensioenopbouwer en wie is waarvoor verantwoordelijk?, Fieke van der Lecq (VU), René Maatman (RU), Mark Irwin (TKP Pensioen), Raoul Salden (APG), Jop Versteegt (Achmea), Roel Wilms (MN).
- Investeringsbeleid bij onzekerheid over risicoaversie en pensioenbudget, Agnes Joseph¹, Antoon Pelsser ² ³, Lieke Werner¹ (¹Achmea, ²UM, ³UvA).
- Beluister de podcast over het nieuwe pensioencontract met Bas Werker (TiU), Dick Boeijen (PGGM) en Martine Wolzak (FD).
- Bekijk hiernaast de kennisvideo’s door Bas Werker (TiU) over het nieuwe pensioencontract (in samenwerking met SPO).
- Flitswebinar: Wat verandert het pensioenakkoord… en wat niet?, Bas Werker (TiU).
- Renterisico, lifecycle en pensioenakkoord, Netspar Brief, Roel Mehlkopf (TiU).
- Welke vaste dalingen en welk beleggingsbeleid passen bij gewenste uitkeringsprofielen in verbeterde premieregelingen?, Johan Bonekamp, Lans Bovenberg, Theo Nijman, Bas Werker (allen TiU).
- Het effect van de vaste daling en het smeren van schokken op variabele uitkeringen, Anne Balter en Bas Werker (beide TiU).
- NDC-pensioen: bruikbaar alternatief voor Nederland?, Casper van Ewijk, Eduard Ponds en Lex Meijdam (allen TiU).
In deze Netspar podcast geeft Gerard van Olphen zijn visie op de verre toekomst van pensioen.
Deze podcast is een registratie van het event van een projectgroep onder leiding van Fieke van der Lecq (VU) en René Maatman (RU). Zij lieten op 1 juli 2021 zien hoe scenario’s kunnen helpen bij het voorbereiden op een onzekere toekomst.
Theo Nijman: Nabestaandenpensioen
Bas Werker: Rendementstoedeling in het nieuwe pensioencontract
Bas Werker: Projectierendement in het nieuwe pensioencontract
In het pensioenakkoord is opgenomen dat de pensioenpremie leeftijdsonafhankelijk wordt. De min of meer harde toezegging over de toekomstige levenslange pensioenuitkering wordt losgelaten en de doorsneesystematiek verdwijnt. Er komt opbouw in een premieregeling met een premie die voor jong en oud gelijk is. Deze overgang brengt vele vragen en kosten met zich mee. Het uitgangspunt is de kosten en baten van de transitie evenwichtig over verschillende generaties werkenden te verdelen. Daarnaast wordt het nabestaandenpensioen eenvoudiger en uniformer vormgegeven.
- Risicohouding. Marike Knoef (TiU), Jorgo Goossens (RU, TiU) en Raun van Ooijen (RUG).
- Het meten van risicocapaciteit. Rob Alessie (RUG), Viola Angelini (RUG), Lars Kleinhuis (Stockholm University)
- Compensatie afschaffing doorsneesystematiek en evenwichtige transitie. Casper van Ewijk (TiU).
- Persoonlijke levensgebeurtenissen en individuele risicovoorkeuren. Arno Riedl, Hans Schmeets, Jona Linde, Paul Bokern, Peter Werner.
- Bevoegdheidsverdeling sociale partners en pensioenfonds bij stelseltransitie, René Maatman en Mark Heemskerk (RUN).
- De transitie naar het nieuwe Nederlandse pensioenstelsel, Anne Balter ¹, Jan Bonenkamp ² en Bas Werker ¹ (¹ TiU, ² APG).
- Een overzicht van methodes om risicovoorkeuren te meten, Paul Bokern¹², Jona Linde¹, Arno Riedl¹, Hans Schmeets¹², Peter Werner¹ –
¹Universiteit Maastricht, ²Centraal Bureau voor de Statistiek. - Transitie naar een nieuw pensioencontract in Nederland – Lessen uit het buitenland, Benne van Popta¹ en Onno Steenbeek² (¹EUR en APG, ²Pensioenfonds Detailhandel).
- Toekomst arbeidsmarkt en pensioen – Een verkenning voor de langere termijn, Klaas Bangma (STAR, FNV), Lambrecht van Eekelen (SVB), Casper van Ewijk (Netspar, UvA), Kees Kamminga (Aegon), Ian Koetsier (Min EZK), Niels Kortleve (PGGM), Timo Lambregts (EUR), Emmie Lewin (PostNL), René Sterk (DNB), Esther Valentijn-Breedveld (PGB Pensioendiensten), Ton Wilthagen (TiU), Alice Zulkarnain (CPB, IZA).
- Beluister de drie podcasts hiernaast over Pensioen & Arbeidsmarkt: een goed pensioen voor iedereen.
- Risicodeling binnen pensioenregelingen, Anne Balter¹, Frank de Jong¹ and Antoon Pelsser ² ³ – ¹ TiU, ² UM, ³ UVA.
- Beleggen voor het pensioen met een expliciete benchmark, Anne Balter¹, Lennard Beijering², Pascal Janssen³, Frank de Jong¹, Agnes Joseph⁴, Thijs Kamma⁵ en Antoon Pelsser⁵⁶ – ¹ TiU, ² Zanders, ³ PGGM, ⁴ Achmea, ⁵ UM, ⁶ UVA.
- Bekijk de drie kennisvideo’s over de transitie vanuit verschillende invalshoeken belicht, door Casper van Ewijk (TiU) in samenwerking met SPO, waaronder Transitie binnen de premieregeling
- De bepaling van de marktwaarde van bestaande aanspraken in een uitkeringsovereenkomst, belangrijkste optie voor transitie in HLN, door Bas Werker, Theo Nijman, Marcel Lever, Theo Kocken, Sacha van Hoogdalem, Lans Bovenberg, Kees Bouwman, Jan Bonenkamp, Dick Boeijen en Anne Balter.
- Lage rente en de houdbaarheid van pensioenen; kapitaaldekking versus omslagstelsel, Netspar Brief 20, Casper van Ewijk (TiU).
- Juridisch: Wijzigen van de bedrijfstakpensioenregeling: tussen pensioenfondsbestuur en sociale partners, Jop Tangelder (RUN).
- Nabestaandenpensioen niet verzekerd, Netspar Brief door Michael Visser en Bastiaan Starink (beide TiU).
- Uitkeringseffecten en kostendekkende premies in het nieuwe nabestaandenpensioen, Sander Muns, Theo Nijman en Bas Werker (allen TiU).
Casper van Ewijk: De transitie van uitkeringsovereenkomst naar het nieuwe contract
Casper van Ewijk: de transitie van uitkeringsovereenkomst naar verbeterde premieregeling (WVP)
Deel I van deze serie gaat over de noodzakelijke hervorming van het pensioenstelsel tegen de achtergrond van ontwikkelingen op de arbeidsmarkt met Casper van Ewijk en Niels Kortleve.
Deel II van deze serie gaat over de arbeidsmarkt van de toekomst met Ton Wilthagen en Marjolein ten Hoonte.
Deel III met Raymond Montizaan en Jaap Oude Mulders, zij praten over de vergrijzende arbeidsmarkt.
Deel I praat Alfred Kool met Bas Werker en Agnes Joseph, zij praten over invaren.
Het pensioenstelsel wordt vaak gezien als complex; er ligt ingewikkelde techniek aan ten grondslag. Wie begrijpt het nog? En hoe leg je het uit? Daarbij komt dat het nieuwe stelsel eerder meebeweegt met economische ontwikkelingen. Er is eerder kans op indexatie. Maar als het economisch minder gaat, wordt ook eerder gekort. Hoe communiceer je deze ‘onzekerheid’ en kun je toch werken aan vertrouwen?
- Keuzebegeleiding: de deelnemers centraal. Elisabeth Brüggen (UM), Job Krijnen (AFM), Eric Bot (Zwitserleven, SNS Reaal), Huub van den Dungen (FNV), Gina van Ginkel (PGGM), Henk Heek (Pensioenfonds PGB), Jacqueline van Kampen (Aegon), Edwin Kruger (Pensioenfonds Rail & OV), Edwin Pijpers (SPMS), Marc Turlings (Achmea).
- Laat me mijn toekomst zien: Datagestuurde storytelling en pensioencommunicatie. Kay Schröder (Zuyd), Inka Eberhardt (CEPAR), Wiebke Eberhardt (UT) en Alexander Henkel (OU).
- Vertrouwen in de financiële positie van pensioenfondsen, de publieke perceptie en het effect op vrijwillige deelname aan de derde pijler. Floor Goedkoop¹ ², Madi Mangan³, Mauro Mastrogiacomo¹ ² ³ and Stefan Hochguertel¹ ³ (¹VU, ²DNB, ³Netspar).
- Schokken in aanvullende pensioenen en besparingen door huishoudens. Francesco Caloia¹ ², Mauro Mastrogiacomo¹ ² en Irene Simonetti³ (¹DNB, ²VU, ³UvA).
- Vertrouwen in pensioenfondsen: het belang van buffers. Harry van Dalen ¹ ² ³ Kène Henkens ¹ ² ⁴ (¹NIDI-KNAW, ²RUG, ³TiU, ⁴UvA).
- Vertrouwen in partijen in het Nederlandse pensioenveld. Jelle Strikwerda, Bregje Holleman, Hans Hoeken (allen UU).
- Naar de kern van pensioenkeuzes. Jelle Strikwerda (UU).
- Visuele communicatie van onzekere pensioenuitkeringen. Lisanne van Weelden, Hans Hoeken, Maaike Jongenelen, Marloes van Moort (allen UU).
- Uitlegbaarheid van het nieuwe pensioenstelsel. Leo Lentz (UU), Hans Hoeken (UU).
- Communicatie in DC Pensioenregelingen in Nederland. Elisabeth Brüggen, Eduard Ponds, Jenna Barrett, Joyce Augustus, Lars Teichmann.
- Beluister de podcast over pensioencommunicatie; werken aan begrijpelijkheid en vertrouwen met Martine Wolzak (FD), Marike Knoef (LU) en Hans Hoeken (UU)
- Bekijk de kennisvideo’s met Marike Knoef (LU) over communicatie van het nieuwe pensioencontract (in samenwerking met SPO)
- Meer keuzevrijheid/lumpsum: Keuzes rondom pensioen: implicaties op uitkeringssnelheid voor een heterogeen deelnemersbestand, Servaas van Bilsen (UvA), Johan Bonekamp (TIU) en Eduard Ponds (TIU en APG).
- Pensioenbewustzijn verhogen met brieven en sociale media, Marike Knoef, Jim Been en Marijke van Putten (LEI i.s.m. Pensioenlab)
- Het gebruik van sociale normen bij het activeren van pensioendeelnemers, Joyce Augustus-Vonken (APG), Lisa Brüggen, Thomas Post en Pieter Verhallen (Maastricht University)
