Op 30 mei 2023 is de Wet toekomst pensioenen (Wtp) aangenomen. Hiermee wordt een belangrijke stap gezet in de hervorming van het Nederlandse pensioenstelsel. Het stelsel wordt persoonlijker en transparanter en beweegt eerder mee met de economische ontwikkelingen. Daardoor is er eerder zicht op indexatie, maar ook op kortingen. Er zijn ook nog veel vragen. Hoe gaat de voorgestelde nadere invulling van het stelsel uitwerken ? Wat zijn daarbij goede keuzes voor fondsbesturen?  In hoeverre sluit het nieuwe stelsel aan bij de huidige arbeidsmarkt? Wordt het gemakkelijker voor ZZP’ers om in het nieuwe stelsel te sparen voor de oude dag? Wat betekent de Wtp voor het nabestaandenpensioen ? Is het nieuwe stelsel begrijpelijker? Hoe communiceer je over onzekerheid? En hoe werk je aan herstel van vertrouwen?

In dit dossier bieden we met behulp van inzichten uit bestaand eigen (actueel) onderzoek inzicht en duiding op de hoofdlijnen uit de wet. We onderscheiden drie hoofdthema’s:

1. Het nieuwe contract
2. Transitie
3. Communicatie en vertrouwen

Gaat het nieuwe pensioencontract een einde maken aan de generatiestrijd over pensioenen? Er zijn twee contractvarianten voorgesteld waaruit gekozen moet worden. Wat worden de nieuwe contractvormen voor pensioenfondsen? Maken we hiermee de omslag van vermeende beloften naar realistische verwachtingen? Wat betekent dit voor de verdeling van risico’s en rendementen over generaties?

• Persoonlijke levensgebeurtenissen en individuele risicovoorkeuren, Paul Bokern (UM, CBS), Jona Linde (UM), Arno Riedl (UM, IZA Bonn en CESifo), Hans Schmeets (UM, CBS) en Peter Werner (UM).
• Beschermings-, over- en projectierendementen, Bas Werker (TiU)
• De keuze tussen varianten uit het pensioenakkoord, Theo Nijman (TiU)
• Beheersen van inflatierisico in het nieuwe Pensioencontract, Rens van Gastel¹, Niels Kortleve¹, Theo Nijman² en Peter Schotman³ (¹PGGM, ²TiU, ³UM)
• Inkomenseffecten bij en na invaren in het nieuwe pensioencontract, Sander Muns, Theo Nijman en Bas Werker (TiU)
• Geheugenloos spreiden met gelijke aanpassingen, Sander Muns (TiU)
• Voorkeuren voor pensioenuitkering, Rik Dillingh en Maria Zumbuehl (CPB)
• Toedeling van rendementen met spreiding, Anne Balter en Bas Werker (TiU)
• Juridische kanttekeningen bij de solidariteitsreserve, Erik Lutjens en Herman Kappelle (VU Amsterdam)
• Beluister de tweedelige podcast hiernaast over Pensioen in de verre toekomst.
• De voordelen van de solidariteitsreserve ontrafeld, Servaas van Bilsen ¹, Roel Mehlkopf ², Antoon Pelsser ¹ ³ (¹UvA, ²TiU en Cardano, ³MU)
• Gemengde gevoelens rond het nieuwe pensioenstelsel, Harry van Dalen (NIDI-KNAW/TiU), Kène Henkens (NIDI-KNAW/UMCG/UvA)
• Laatste fase hervorming Nederlands pensioenstelsel, Ed Westerhout¹ ³, Eduard Ponds¹ ² en Peter Zwaneveld³ (¹TiU, ² APG, ³CPB)
• Pensioen na 2036: Wie helpt de pensioenopbouwer en wie is waarvoor verantwoordelijk?, Fieke van der Lecq (VU), René Maatman (RU), Mark Irwin (TKP Pensioen), Raoul Salden (APG), Jop Versteegt (Achmea), Roel Wilms (MN)
• Investeringsbeleid bij onzekerheid over risicoaversie en pensioenbudget, Agnes Joseph¹, Antoon Pelsser ² ³, Lieke Werner¹ (¹Achmea, ²UM, ³UvA)
• Beluister hieraast de podcast over het nieuwe pensioencontract met Bas Werker (TiU), Dick Boeijen (PGGM) en Martine Wolzak (FD)
• Bekijk hiernaast de kennisvideo’s door Bas Werker (TiU) over het nieuwe pensioencontract (in samenwerking met SPO)
• Flitswebinar: Wat verandert het pensioenakkoord… en wat niet?, Bas Werker (TiU)
• Renterisico, lifecycle en pensioenakkoord, Netspar Brief, Roel Mehlkopf (TiU)
• Welke vaste dalingen en welk beleggingsbeleid passen bij gewenste uitkeringsprofielen in verbeterde premieregelingen?, Johan Bonekamp, Lans Bovenberg, Theo Nijman, Bas Werker (allen TiU)
• Het effect van de vaste daling en het smeren van schokken op variabele uitkeringen, Anne Balter en Bas Werker (beide TiU)
• NDC-pensioen: bruikbaar alternatief voor Nederland?, Casper van Ewijk, Eduard Ponds en Lex Meijdam (allen TiU)
  

In deze Netspar podcast geeft Gerard van Olphen zijn visie op de verre toekomst van pensioen.

Deze podcast is een registratie van het event van een projectgroep onder leiding van Fieke van der Lecq (VU) en René Maatman (RU). Zij lieten op 1 juli 2021 zien hoe scenario’s kunnen helpen bij het voorbereiden op een onzekere toekomst.

Theo Nijman: Nabestaandenpensioen

Bas Werker: Rendementstoedeling in het nieuwe pensioencontract

Bas Werker: Projectierendement in het nieuwe pensioencontract

In het pensioenakkoord is opgenomen dat de pensioenpremie leeftijdsonafhankelijk wordt. De min of meer harde toezegging over de toekomstige levenslange pensioenuitkering wordt losgelaten en de doorsneesystematiek verdwijnt. Er komt opbouw in een premieregeling met een premie die voor jong en oud gelijk is. Deze overgang brengt vele vragen en kosten met zich mee. Het uitgangspunt is de kosten en baten van de transitie evenwichtig over verschillende generaties werkenden te verdelen. Daarnaast wordt het nabestaandenpensioen eenvoudiger en uniformer vormgegeven.

• Bevoegdheidsverdeling sociale partners en pensioenfonds bij stelseltransitie, René Maatman en Mark Heemskerk (RUN)
• De transitie naar het nieuwe Nederlandse pensioenstelsel, Anne Balter ¹, Jan Bonenkamp ² en Bas Werker ¹ (¹ TiU, ² APG)
• Een overzicht van methodes om risicovoorkeuren te meten, Paul Bokern¹², Jona Linde¹, Arno Riedl¹, Hans Schmeets¹², Peter Werner¹ –
  ¹Universiteit Maastricht, ²Centraal Bureau voor de Statistiek
• Transitie naar een nieuw pensioencontract in Nederland – Lessen uit het buitenland, Benne van Popta¹ en Onno Steenbeek² (¹EUR en APG, ²Pensioenfonds Detailhandel)
• Toekomst arbeidsmarkt en pensioen – Een verkenning voor de langere termijn, Klaas Bangma (STAR, FNV), Lambrecht van Eekelen (SVB), Casper van Ewijk (Netspar, UvA), Kees Kamminga (Aegon), Ian Koetsier (Min EZK), Niels Kortleve (PGGM), Timo Lambregts (EUR), Emmie Lewin (PostNL), René Sterk (DNB), Esther Valentijn-Breedveld (PGB Pensioendiensten), Ton Wilthagen (TiU), Alice Zulkarnain (CPB, IZA)
• Beluister de drie podcasts hiernaast over Pensioen & Arbeidsmarkt: een goed pensioen voor iedereen.
• Risicodeling binnen pensioenregelingen, Anne Balter¹, Frank de Jong¹ and Antoon Pelsser ² ³ – ¹ TiU, ² UM, ³ UVA
• Beleggen voor het pensioen met een expliciete benchmark, Anne Balter¹, Lennard Beijering², Pascal Janssen³, Frank de Jong¹, Agnes Joseph⁴,
  Thijs Kamma⁵ en Antoon Pelsser⁵⁶ – ¹ TiU, ² Zanders, ³ PGGM, ⁴ Achmea, ⁵ UM, ⁶ UVA
• Bekijk de drie kennisvideo’s over de transitie vanuit verschillende invalshoeken belicht, door Casper van Ewijk (TiU) in samenwerking met SPO, waaronder Transitie binnen de premieregeling
• De bepaling van de marktwaarde van bestaande aanspraken in een uitkeringsovereenkomst, belangrijkste optie voor transitie in HLN, door Bas Werker, Theo Nijman, Marcel Lever, Theo Kocken, Sacha van Hoogdalem, Lans Bovenberg, Kees Bouwman, Jan Bonenkamp, Dick Boeijen en Anne Balter.
• Lage rente en de houdbaarheid van pensioenen; kapitaaldekking versus omslagstelsel, Netspar Brief 20, Casper van Ewijk (TiU)
• Juridisch: Wijzigen van de bedrijfstakpensioenregeling: tussen pensioenfondsbestuur en sociale partners, Jop Tangelder (RUN)
• Nabestaandenpensioen niet verzekerd, Netspar Brief door Michael Visser en Bastiaan Starink (beide TiU)
• Uitkeringseffecten en kostendekkende premies in het nieuwe nabestaandenpensioen, Sander Muns, Theo Nijman en Bas Werker (allen TiU)

Casper van Ewijk: De transitie van uitkeringsovereenkomst naar het nieuwe contract

Casper van Ewijk: de transitie van uitkeringsovereenkomst naar verbeterde premieregeling (WVP)

Deel I van deze serie gaat over de noodzakelijke hervorming van het pensioenstelsel tegen de achtergrond van ontwikkelingen op de arbeidsmarkt met Casper van Ewijk en Niels Kortleve.

Deel II van deze serie gaat over de arbeidsmarkt van de toekomst met Ton Wilthagen en Marjolein ten Hoonte.

Deel III met Raymond Montizaan en Jaap Oude Mulders, zij praten over de vergrijzende arbeidsmarkt.

Deel I praat Alfred Kool met Bas Werker en Agnes Joseph, zij praten over invaren.

Het pensioenstelsel wordt vaak gezien als complex; er ligt ingewikkelde techniek aan ten grondslag. Wie begrijpt het nog? En hoe leg je het uit? Daarbij komt dat het nieuwe stelsel eerder meebeweegt met economische ontwikkelingen. Er is eerder kans op indexatie. Maar als het economisch minder gaat, wordt ook eerder gekort. Hoe communiceer je deze ‘onzekerheid’ en kun je toch werken aan vertrouwen?

• Beluister de podcast over pensioencommunicatie; werken aan begrijpelijkheid en vertrouwen met Martine Wolzak (FD), Marike Knoef (LU) en Hans Hoeken (UU)
  
• Bekijk de kennisvideo’s met Marike Knoef (LU) over communicatie van het nieuwe pensioencontract (in samenwerking met SPO)
• Meer keuzevrijheid/lumpsum: Keuzes rondom pensioen: implicaties op uitkeringssnelheid voor een heterogeen deelnemersbestand, Servaas van Bilsen (UvA), Johan Bonekamp (TIU) en Eduard Ponds (TIU en APG).
• Pensioenbewustzijn verhogen met brieven en sociale media, Marike Knoef, Jim Been en Marijke van Putten (LEI i.s.m. Pensioenlab)
• Het gebruik van sociale normen bij het activeren van pensioendeelnemers, Joyce Augustus-Vonken (APG), Lisa Brüggen, Thomas Post en Pieter Verhallen (Maastricht University)

Marike Knoef: Hoe leg je het nieuwe pensioencontract uit aan de deelnemer?

Marike Knoef: Hoe communiceer je over onzekerheid in het nieuwe contract?

Deel II praat Alfred Kool met Lisa Brüggen en Eveline Smeets, zij praten over keuzeruimte.

Deel III praat Alfred Kool met Theo Nijman en Jacqueline van Kampen, zij praten over nabestaandenpensioen.